M.Ö. VII. ve VI. yüzyıllarda geçimini denizden sağlayan Phaselis, Perslerin Anadolu ya hakim oluşundan sonra onların, daha sonra İskender in Persleri yenmesiyle de İskender in eline geçmiştir. Ancak Phaselisliler İskender e kapılarını açmış, onu şehirlerinde konuk etmişlerdir. İskender Pamphlia şehirlerinin birçok elçisini burada kabul etmiş, kıyı kesimindeki şehirleri bir bir alarak Gordion a gitmiştir.
İskender in ölümünden sonra kent, M.Ö. 309 dan 197 ye kadar Mısır daki Ptolemaios ların elinde kalmış, Apameia Barışı ile diğer Lykia şehirleri gibi Rodos Krallığına verilmiş, M.Ö. 190 dan 160 yılına kadar Rodosluların egemenliğinde kalmıştır. M.Ö. 160 yılından sonra da Roma nın egemenliği altında Lykia Birliğine girmiştir. Phaselis M.Ö. I. yüzyılda Olympos ile beraber devamlı korsanların taarruzları altında kalmış, bir müddet Zenekites in elinde kalan şehir, Romalıların bu korsanı yenmesiyle kurtulmuştur.
M.Ö. 42 yılında Brutus, şehri Romaya bağlamıştır. Bizans Çağında ise Phaselis, Piskoposluk Merkezi olmuştur. Elverişli limanları dolayısıyla M.S. III. yüzyılda tekrar korsanların taarruzlarına uğrayan şehir bundan sonra önemini yitirmiş, daha sonraki Arap akınlarıyla da iyice fakirleşmiş ve M.S. XI. yüzyılda artık hayatiyetini sürdüremeyecek duruma gelmiştir. Selçukluların Alanya ve Antalya limanlarına önem vermesi nedeniyle tamamen önemini yitirerek sönmüştür.
Phaselis erken dönemlerde su ihtiyacını kuyu ve sarnıçlarla karşılarken Roma Çağında her yerde görüldüğü gibi uzak yerlerden su kemerleri ile ( Aquadükt ) şehre su getirerek su ihtiyacını karşılamışlardır. Şehrin kuzeyindeki bir kaynaktan su kemerleri ile Hadrian Agorasının arkasındaki tepeye suyu getirmişler, buradan künkler ve kanallarla kent içine dağıtmışlardır.
Şehrin esas kalıntıları askeri liman ile güney limanı birbirine bağlayan ana caddenin iki yanında bulunmaktadır. 125 m uzunlukta 2 0- 25 m genişlikteki ana caddenin her iki yanında üçer basamakla çıkılan kaldırımlar bulunur. Cadde ortalarda bir meydan oluşturduktan sonra güney limanına ulaşır. Düzgün taşla döşenen bu caddenin altında kanalizasyon ve drenaj sistemi vardır.
Surlar
Halen yer yer görülmektedir. Güney Limandan doğuya doğru gidersek, kıyı boyunca görkemli geç devir surlarıyla karşılarız.
Su Kemerleri
Hala ayakta kalanları, kente girer girmez önümüze çıkar. Su ihtiyacını erken dönemlerde kuyu ve sarnıçlarla giderirken, Roma Döneminde, kuzeydeki kaynaktan Aquadüklerle Hadrian Agorasının arkasındaki tepeye suyu getirmişlerdir. Buradan künkler ve kanallarla kentte suyu dağıtmışlardır.
Liman Caddesi - Ana Cadde
Askeri Liman ile Güney Limanı birbirine bağlar. 125 m. uzunlukta, 20-25 m. genişliktedir. İki yanında üçer basamakla çıkılan kaldırımları yer alır. Hadrian Agorası önünde bir meydan oluşturan cadde, düzgün taşlarla döşenmiştir. Altında kanalizasyon ve drenaj sistemi vardır. Cadde araç trafiğine her iki taraftan kapalıydı. Efes Kuretler Caddesi gibi iki tarafında heykeller yer alıyordu. Bazılarının kaideleri duruyor. Ana Cadde Hadrian Kapısıyla son bulur. Bu kapıdan Güney Limanın seyri doyumsuzdur.
Küçük Hamam - Tiyatro Hamamı
Tiyatronun önündeki yapıdır. MS. 3 - 4.yy.a tarihlenir ve büyük kısmı ayaktadır. Bir birine paralel üç ana mekandan ilki, içinde havuzun bulunduğu frigidarium ( soğukluk ), ikincisi ılıklık ve içinde külhanın bulunduğu Caldarium ( sıcaklık ). Hipokaust sisteminin tuğla payeleri halen görülür.
Büyük Hamam - Gymnasion
Yazıtlardan anlaşılan, burada iki ayrı atletizm şenliği tertipleniyordu. Gerisinde eğitim odaları vardır. Gymnasion, sonraki devirlerde başka amaçlarla kullanılmış ve özgün planını kaybetmiş, palaestrası mozaik döşenmiştir.Hamama güneyden iki kapı ile girilir. Önce soyunma bölümüne buradan soğukluk ve ılıklık bölümüne girilir. 3.yy.a tarihlenen hamamın duvarları ve döşemesi mermer kaplıydı.
Hadrian Agorası
Hadrian Dönemine ( MS:117 - 138 ) tarihlenir. Büyük bir kapıyla kent meydanından giriş sağlanır. Hadrianus a ithaf yazıtında "Dikdörtgen Agora " diye anılır. Etrafı stoalarla çevrili olup bunların gerisinde dükkanlar yer alır. Kuzeybatısına MS. 5 - 6. yy.da eklenen Bazilikanın üç pencereli apsisi halen ayaktadır. Burada büyük bir sarnıç görürüz. Caddeye bakan duvarının kenarında bir çeşme ile heykeller bulunuyordu. Bunların arasında Rhodiapolisli Opramoas ( Agora kapısının iki yanında şükran kitabesi bulunur ) ve Saxa Amyntianus heykellerinin varlığı biliniyor.
Tiyatro
Tiyatroya Ana Caddeden taş merdivenlerle ulaşılır. Giriş çıkış iki yandadır. Hellenistik dönemde yapılan tiyatro, Roma Döneminde değişikliğe uğramın. Yarım daire şeklindeki cavea, 20 oturma sıralı ve 1500 - 2000 kişiliktir. 4 merdivenle oturma sıralarına ulaşılır. İki katlı sahne binasının üst katı yıkıktır. Sahneye beş ayrı kapıdan girilebiliyormuş. Sahne altına açılan altı küçük kapı, hayvan gösterileri yapıldığı dönemde, hayvanların orkestraya alınmalarıyla ilgilidir.
Nekropol
Bir kaç yerdedir. Kuzey Limanı yanındaki deniz kenarında yoğundur. Kabartmalı lahit kapakları denizin içinde bile görülür. Anayoldan saptıktan sonra yolun sağında ve solundaki mezar yapıları dikkatli gözlerden kaçmaz. Denizin görüldüğü noktada kuzeye doğru bakılınca, bir teras üzerinde sütun tamburlu bir alan görülür. Bu tapınak forumlu çok büyük anıtsal bir aile mezarıdır.
Phaselis, Kuzey ve güney limanların daralttığı bir yarımada üzerine kuruludur. Bir çok yapı elamanı, Bizans rıhtımı yapılırken kullanılmış. 1981 - 1986 kazılarında bazıları denizden çıkarılarak yerlerine konmuş. Phaselis de hemen her antik kalıntıda olduğu gibi yağmadan nasibini almış ve bir çok mozaik kaplaması yağmacılar tarfından sökülüp götürülmüş.
Phaselis Panorama